Thuật ngữ rối loạn giấc ngủ đề cập đến các vấn đề gây ảnh hưởng đến chất lượng, thời gian hay quá trình gây tác hại đến chức năng hoạt động của người bình thường khi họ thức. Một số trường hợp tạo thành các vấn đề sức khỏe và đôi khi gây nên các triệu chứng của các vấn đề về tinh thần tiềm ẩn.

Rối loạn giấc ngủ là gì ?

Chứng rối loạn giấc ngủ là một nhóm các điều kiện gây ảnh hưởng đến khả năng ngủ ngon một cách thường xuyên. Dù là do vấn đề sức khỏe hay căng thẳng, rối loạn giấc ngủ là một hội chứng nhiều người gặp phải và có xu hướng tăng cao. Bình quân tại Mỹ, cứ 3 người lớn sẽ có người ngủ ít hơn 7 tiếng một ngày và 70% học sinh ngủ ít hơn 8h/ ngày trong tuần.

Tùy thuộc vào loại rối loạn giấc ngủ, nhưng kết quả đều dẫn đến các cơn mệt mỏi của bạn vào ban ngày. Việc thiếu ngủ có thể có tác động tiêu cực đến năng lượng, tâm trạng, sự tập trung và sức khỏe tổng thể.

Dấu hiệu của chứng rối loạn giấc ngủ

Năm 1979, Tổ chức rối loạn giấc ngủ Mỹ (The American Sleep Disorders Association) đã công bố hệ thống phân loại đầu tiên cho các hội chứng rối loạn giấc ngủ và được phát triển trong hơn bốn thập kỷ qua. Có hơn 100 loại rối loạn được xác định theo các phương pháp phức tạp dựa trên nguyên nhân, triệu chứng, tác động tâm sinh lý và các yếu tố khác. Tuy nhiên hầu hết các chứng rối loạn giấc ngủ có 4 dấu hiệu đặc trưng sau

1. Bạn gặp khó khăn khi rơi vào trạng thái buồn ngủ
2. Bạn thấy khó để tỉnh táo vào ban ngày
3. Sự mất cân bằng trong nhịp sinh học của bạn gây trở ngại cho lịch ngủ lành mạnh
4. Bạn có các hành vi bất thường gây gián đoạn giấc ngủ

Nên tham khảo ý kiến của bác sĩ khi bạn gặp phải các dấu hiệu này bởi những hậu quả của chúng mang lại sẽ rất lớn, đặc biệt đến sức khỏe của bạn.

Một số loại rối loạn giấc ngủ phổ biến và biện pháp khắc phục

Có nhiều loại rối loạn giấc ngủ. Một số có nguyên nhân từ các vấn đề sức khỏe khác gây nên. Dưới đây là một số vấn đề thường gặp nhất và một số phương pháp có thể dùng để khắc phục.

1. Mất ngủ

Mất ngủ là tên thường gọi của tình trạng bạn thường xuyên không thể ngủ trong một thời gian đủ dài. Hậu quả, mất ngủ có thể gây ảnh hưởng xấu đến tâm trạng, mức năng lượng, khả năng tập trung, các mối quan hệ và khả năng tỉnh táo để thực hiện các công việc đơn giản trong ngày.

• Mất ngủ khởi phát: tình trạng khó đi vào giấc ngủ. Trường hợp này xảy ra khi bạn không thoải mái trên giường hoặc bị rối loạn nhịp sinh hoạt do chênh lệch múi giờ hoặc giờ giấc làm việc không đều đặn.
• Mất ngủ duy trì: tình trạng khó ngủ lại sau khi ngủ gật. Trường hợp này thường xảy ra ở người lớn tuổi, người uống chất có cồn, caffeine hay hút thuốc trước khi ngủ. Một số chứng rối loạn như ngưng thở khi ngủ, hoạt động chân tay cũng có thể dẫn đến trường hợp mất ngủ duy trì.

Một số người mắc chứng rối loạn kết hợp cả hai loại khởi phát và duy trì, những người mất ngủ mãn tính có thể thấy các triệu chứng thay đổi theo thời gian.

Cách khắc phục mất ngủ

Mất ngủ kinh niên có thể cần dùng đến các đơn thuốc kê toa hoặc liệu trình hành vi nhận thức (CBT – Cognitive behavioural therapy) để trị dứt điểm. Với nhiều người, thực hiện một lối sống lành mạnh và ‘vệ sinh giấc ngủ’ – tạo không gian ngủ lành mạnh, giúp làm giảm các triệu chứng thiếu ngủ và ngủ ngon hơn. Các biện pháp vệ sinh giấc ngủ có lợi với người mất ngủ:

• Hạn chế hoặc giới hạn giấc ngủ ngắn, ngủ trưa, đặc biệt tránh vào thời gian cuối ngày.
• Hạn chế sử dụng chất có cồn, caffeine và thuốc lá vào buổi tối
• Tránh các bữa ăn khuya
• Giới hạn thời gian sử dụng thiết bị điện tử trước giờ ngủ
• Theo dõi sức khỏe thường xuyên tại nhà (tham khảo trợ lý theo dõi sức khỏe tại nhà Bodivis), lập thực đơn và chế độ luyện tập phù hợp
• Tuân theo giờ giấc ngủ và thức nhất quán mỗi ngày
• Sử dụng phòng ngủ và giường ngủ chỉ để ngủ và hoạt động tình d.ục – tránh làm việc, chơi game và các hoạt động khác trong không gian ngủ.

2. Ngưng thở khi ngủ

Ngưng thở khi ngủ (Sleep apnea) là tình trạng thở không bình thường khi ngủ. Người mắc chứng rối loạn này có nhiều lần ngưng thở khi ngủ. Việc này làm giảm chất lượng giấc ngủ và ảnh hưởng đến quá trình cung cấp oxy cho cơ thể, có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng đến sức khỏe. Nó thể ảnh hưởng đến trẻ em và người lớn cả hai giới tính, mặc dù nó phổ biến hơn ở nam giới.

Có 3 loại ngưng thở khi ngủ :

• Ngưng thở do tắc nghẽn: do đường thở phía sau cổ họng bị tắc nghẽn gây khó thở tạm thời.
• Ngưng thở trung tâm: Do hệ thống kiểm soát các cơ quan hô hấp của não có vấn đề, dẫn đến thở chậm hơn và nông hơn.
• Ngưng thở hỗn hợp: Người gặp phải cả hai loại trên cùng lúc

Triệu chứng của ngưng thở khi ngủ :

• Hô hấp bị gián đoạn, khó khăn thậm chí có lúc ngừng thở gần 1 phút một lần.
• Quá buồn ngủ vào ban ngày
• Nhức đầu buổi sáng
• Cáu gắt
• Mất tập trung hoặc suy nghĩ mơ màng
• Ngáy

Các triệu chứng này hình thành ngày càng nặng do giấc ngủ kém chất lượng, thiếu oxy là hệ quả của chứng ngưng thở khi ngủ.

Người mắc chứng ngưng thở khi ngủ thường khó tự nhận thức được vấn đề hô hấp của họ vào ban đêm. Vì vậy, họ cần nhờ sự trợ giúp của bạn cùng phòng hoặc các thành viên trong gia đình. Những người sống một mình, triệu chứng dễ thấy nhất là việc người đó có buồn ngủ quá mức vào ban ngày hay không.

Nguyên nhân chứng ngưng thở khi ngủ :

Người mắc chứng ngưng thở có thể do đường thở bị tắc nghẽn dẫn đến ngừng thở.

• Cấu tạo cơ thể: Kích thước và vị trí của cổ, hàm, lưỡi, amidan và các mô khác gần phía sau cổ họng của một người có thể ảnh hưởng trực tiếp đến luồng không khí.
• Béo phì: Thừa cân là nguyên nhân hàng đầu của ngưng thở do tắc nghẽn. Béo phì góp phần làm hẹp đường thở. Nghiên cứu đã phát hiện ra rằng tăng 10% trọng lượng có thể tương đương với tăng 6 lần 7 nguy cơ OSA.
• Sử dụng thuốc an thần: bao gồm cả chất có cồn, khiến mô cổ họng dãn ra làm tắc nghẽn đường thở.
• Yếu tố di truyền
• Hút thuốc lá: Những người hút thuốc, đặc biệt là những người nghiện thuốc lá nặng, được phát hiện chứng ngưng thở khi ngủ với tỷ lệ cao hơn 8 lần so với những người không hút thuốc.
• Nằm ngửa khi ngủ: Tư thế ngủ này dễ khiến các mô xung quanh đường thở bị xẹp xuống và gây tắc nghẽn.
• Nghẹt mũi
• Hormone bất thường: Các tình trạng hormone như suy giáp (tuyến giáp kém hoạt động) và acromegaly (hormone tăng trưởng dư thừa) có thể làm gây sưng mô gần đường thở gây tắc nghẽn và / hoặc góp phần vào nguy cơ béo phì của một người.

Cách khắc phục ngưng thở khi ngủ

Nếu bạn có các triệu chứng của chứng ngưng thở khi ngủ, bạn nên nói chuyện với bác sĩ. Nếu không tìm hiểu nguyên nhân gốc rễ khiến bạn bị ngưng thở khi ngủ thì rất khó điều trị. Khi cần thiết, bác sĩ có thể đề nghị theo dõi và phân tích giấc ngủ của bạn vào ban đêm, bao gồm cả nhịp thở của bạn.

Thay đổi lối sống, chẳng hạn như giảm cân, giảm sử dụng thuốc an thần và ngủ nghiêng, sử dụng máy thở hỗ trợ có thể giải quyết một số trường hợp ngưng thở do tắc nghẽn khi ngủ. Giải phẫu trong để mở rộng đường thở hoặc thuốc kê đơn giảm cơn buồn ngủ ban ngày cũng là giải pháp trong một số trường hợp.

3. Mộng du

Mộng du xảy ra trong khi ngủ sâu, và người ta hiếm khi nhớ được việc đó. Ngoài ra khỏi giường và đi bộ, một số người còn làm các công việc trong giấc ngủ, chẳng hạn như dọn dẹp. Mộng du phổ biến ở trẻ em hơn nhiều so với người lớn.

Cách khắc phục mộng du

Mộng du không nguy hiểm trừ khi bạn bắt đầu thực hiện các hoạt động mạo hiểm trong giấc ngủ. Nó thường liên quan đến căng thẳng hoặc thiếu ngủ, hoặc  uống rượu(ở người lớn), vì vậy điều quan trọng là cố gắng có được giấc ngủ đều đặn, chất lượng bằng cách xem xét các yếu tố sức khỏe  được đề cập trước đó trong hướng dẫn này.

4. Nỗi kinh hoàng ban đêm

Nỗi kinh hoàng ban đêm khác với cơn ác mộng ở chỗ nó xảy ra trong giấc ngủ sâu, và bạn hiếm khi nhớ ra. Thường là một trải nghiệm cực đoan và đáng sợ, nỗi kinh hoàng về đêm khiến tim bạn đập nhanh hơn và có thể khiến bạn đổ mồ hôi hoặc la hét. Nỗi kinh hoàng ban đêm thường bắt đầu từ thời thơ ấu, nhưng hiếm khi tiếp tục đến tuổi trưởng thành.

Cách khắc phục nỗi kinh hoàng ban đêm

Người ta biết rất ít về cách điều trị những người thường xuyên mắc chứng sợ hãi ban đêm, mặc dù, trong một số trường hợp, chúng có thể liên quan đến một trải nghiệm đau thương. Nếu trường hợp này xảy ra và nỗi kinh hoàng về đêm của bạn đang ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày hoặc khả năng ngủ của bạn, bác sĩ đa khoa có thể gợi ý để giúp bạn đối phó với chấn thương tiềm ẩn về tâm lý.

Kết luận: Rối loạn giấc ngủ có thể không gây chết người, nhưng chúng ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của bạn thường xuyên và nghiêm trọng đến mức chúng có thể làm gián đoạn suy nghĩ, cân nặng, hiệu suất học tập / công việc, sức khỏe tâm thần và sức khỏe thể chất nói chung của bạn. Những chứng bệnh phổ biến như chứng ngủ rũ, mất ngủ, và chứng ngưng thở khi ngủ,.. khiến bạn không thể có được giấc ngủ sâu và dài cần thiết để hoạt động tốt nhất.